നായ :പരിചരണങ്ങള്‍
നായയുടെ പരിചരണം ആഴ്‌ചയില്‍ ഒരിക്കലോ, മാസത്തില്‍ രണ്ടു പ്രാവശ്യമോ ചെയ്യേണ്ട കാര്യമല്ല. നായയെ പരിചരിക്കുന്നതു ഒരു ഭാരിച്ച ജോലിയാണെന്നുള്ള മുന്‍വിധി ഒരിക്കലും വേണ്ട. എല്ലാ ദിവസവും കുറച്ചു സമയം ഇതിനായി മാറ്റിവച്ചാല്‍ മാത്രം മതിയാകും. സയമക്കുറവിന്റെയും, മറ്റ്‌ ഒഴിവുകഴിവുകളുടെയും പേരില്‍ പരിചരണത്തില്‍ അലംഭാവം കാട്ടിയാല്‍ ഒരു തെരുവു നായയെപ്പോലെ മോശമായിപ്പോകും എന്നതില്‍ സംശയമില്ല. പരിപാലനരീതികള്‍ എല്ലാ നായ്‌ക്കള്‍ക്കും ഒന്നുതന്നെയാണെങ്കിലും വളര്‍ച്ചയുടെ വിവിധ ഘട്ടങ്ങളില്‍, രോമാവൃതവും അല്ലാത്തതുമായ ശരീരമുള്ളവയുടെ പരിചരണരീതികളില്‍ ഏറെ വ്യത്യാസങ്ങള്‍ ഉണ്ട്‌.
ഒരു നായയെ നല്ല രീതിയില്‍ പരിചരിക്കാന്‍ പലതരം ഉപകരണങ്ങള്‍ കരുതേണ്ടതുണ്ട്‌. അവയില്‍ പ്രധാനം ശരീരം ബ്രഷു ചെയ്യുവാനുള്ള ബ്രഷ്‌, ചീപ്പുകള്‍, നഖംവെട്ടി, അനാവശ്യരോമം മുറിച്ചു മാറ്റാനുള്ള കത്രികകള്‍, കുളിപ്പിക്കുവാനുള്ള സോപ്പ്‌, ടൗവലുകള്‍, ചെവി വൃത്തിയാക്കാനുള്ള തുണി, പല തരത്തിലുള്ള കളിക്കോപ്പുകള്‍, വാക്‌സിനേഷന്റെ സമയത്തും മരുന്നു കൊടുക്കുമ്പോഴും നായയില്‍നിന്ന്‌ ഉപദ്രവമേല്‍ക്കാതിരിക്കാന്‍ അവയുടെ വായ്‌കെട്ടാനുള്ള മൗത്ത്‌ ഗാര്‍ഡ്‌ (Mouth Guard) എന്നിവയാണ്‌. ഇത്രയുമായാല്‍ ഇനി നായയുടെ പരിചണങ്ങളിലേക്കു കടക്കാം.
നായയെ കുളിപ്പിക്കുന്നവിധം
കഴിവതും നായയെ കുളിപ്പിക്കരുതെന്നു പറയുമ്പോള്‍ നെറ്റി ചുളിക്കുന്നവര്‍ ധാരാളമുണ്ടാകാം. എന്നാല്‍ ഏറ്റവും അനുയോജ്യമായ രീതി അത്യാവശ്യമുണ്ടെങ്കില്‍ മാത്രം നായയെ കുളിപ്പിക്കുക എന്നതാണ്‌. അതായതു നായയുടെ ശരീരത്തില്‍നിന്നു ദുര്‍ഗന്ധം വമിക്കുമ്പോഴോ ചെളിയോ അഴുക്കോ നായയുടെ ശരീരത്തില്‍ പറ്റിപ്പിടിച്ചിരിക്കുമ്പോഴോ മാത്രം നായയെ കുളിപ്പിക്കുക. ഇത്തരം കാര്യങ്ങളിലൊന്നും കൃത്യമായ ഒരു മാര്‍ഗ്ഗനിര്‍ദേശം തരാന്‍ ആവില്ല. എങ്കിലും സാമാന്യമായി, നല്ല വേനല്‍ക്കാലത്തു രണ്ടാഴ്‌ചയില്‍ ഒരിക്കലും, മഴക്കാലത്തും തണുപ്പുകാലത്തും അത്യാവശ്യമെങ്കില്‍ മാസത്തില്‍ ഒരിക്കലും, തെളിഞ്ഞ കാലാവസ്ഥയുള്ള ദിവസം നായയെ കുളിപ്പിക്കാം.
നായയെ കുളിപ്പിക്കുമ്പോള്‍ സാധാരണ ഉപയോഗിക്കുന്ന സോപ്പുകള്‍ ഒന്നുംതന്നെ ഉപയോഗിക്കരുത്‌. അതില്‍ കാര്‍ബോളിക്ക്‌ ആസിഡ്‌ അടങ്ങിയിട്ടുള്ളതിനാല്‍ അതു നായയുടെ ആരോഗ്യത്തെ പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കും. നായയുടെ ശരീരത്തില്‍ ജന്മനാ ഉള്ള എണ്ണമയം നഷ്‌ടപ്പെടുത്തുകയും, രോമത്തിന്റെ സ്വാഭാവികതിളക്കം ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്യും. വിപണിയില്‍ ഇന്നു ലഭ്യമാകുന്ന ഏതെങ്കിലും ഡോഗ്‌ സോപ്പ്‌ തന്നെ ഉപയോഗിക്കുന്നതാണു നല്ലത്‌. ഏതെങ്കിലും ഷാമ്പുവും ഉപയോഗിക്കാം. സോപ്പ്‌, ഷാമ്പു ഇവയുടെ ഗുണനിലവാരത്തെക്കുറിച്ച്‌ ഉത്തമബോധ്യം ഉണ്ടാവണം. ഗുണനിലവാരം തീരെയില്ലാത്ത, വിലയുടെ കാര്യത്തില്‍ വലിയ ഏറ്റക്കുറിച്ചിലുള്ള വിവിധ സോപ്പുകളും, ഷാമ്പുകളും വിപണിയില്‍ ഉള്ളതുകൊണ്ട്‌ ഒരു വെറ്ററിനറി ഡോക്‌ടറുടെ സഹായത്തോടെയുള്ള ഇവയുടെ തെരഞ്ഞെടുപ്പായിരിക്കും നല്ലത്‌.
കുളിപ്പിക്കുമ്പോള്‍ നായയുടെ തലമുതല്‍ താഴോട്ടു വെള്ളം ഒഴിക്കുകയാണ്‌ പലരും ചെയ്യുക. എന്നാല്‍ അങ്ങനെ കുളിപ്പിക്കുമ്പോള്‍ നായ അതിന്റെ ശരീരം കുടയുന്നത്‌ കുളിപ്പിക്കുന്നവര്‍ക്ക്‌ പ്രയാസമായിത്തീരും. അതിനുള്ള പരിഹാരം വാലുമുതല്‍ തലവരെ കുളിപ്പിക്കുക എന്നതാണ്‌. നായയുടെ ശരീരത്തില്‍ തേക്കുന്ന സോപ്പോ, ഷാമ്പുവോ ശുദ്ധജലം ഉപയോഗിച്ചു നന്നായി കഴുകിക്കളഞ്ഞ്‌ നായയെ ടൗവലുപയോഗിച്ചു തുടച്ചു വൃത്തിയാക്കുക. നായയെ കൂട്ടിലോ, കുറ്റിയിലോ ബന്ധിച്ചു ഹോസിലൂടെ വെള്ളം ചീറ്റിച്ച്‌ കുളിപ്പിക്കരുത്‌. അങ്ങനെ കുളിപ്പിച്ചാല്‍ നായയുടെ ചെവികളില്‍ വെള്ളം കയറി `കാന്‍കര്‍' പോലെയുള്ള മറ്റു രോഗങ്ങള്‍ക്ക്‌ കാരണമാകാം. കുളിപ്പിക്കുമ്പോള്‍ നായയുടെ ചെവിയില്‍ തുണിയോ പഞ്ഞിയോ തിരുകിവച്ചിരിക്കണം.
നായ ഗര്‍ഭിണിയായി ഒരുമാസത്തിനുശേഷം അവയെ കുളിപ്പിക്കേണ്ട ആവശ്യമില്ല. രോഗാവസ്ഥയില്‍ ഇരിക്കുന്ന നായയെ രോഗം ഭേദമാകുന്നതുവരെ കുളിപ്പിക്കേണ്ടതില്ല. ഇത്തരം അവസ്ഥയില്‍ നായ്‌ക്കളെ കുളിപ്പിക്കേണ്ട സാഹചര്യം ഉണ്ടായാല്‍ ഒരു ഡോക്‌ടറുടെ നിര്‍ദ്ദേശപ്രകാരം മാത്രം ചെയ്യുക. നായക്കുട്ടികളെ ആറുമാസംവരെ കുളിപ്പിക്കുകയോ വേണ്ടാ. ശരീരം നന്നായി ബ്രഷു ചെയ്‌താല്‍ മാത്രം മതിയാകും.
ബ്രഷു ചെയ്യുന്നവിധം
നായയുടെ യഥാര്‍ത്ഥത്തിലുള്ള ഭംഗി അതിന്റെ ത്വക്കിന്റെയും രോമത്തിന്റെയും അഴകുതന്നെയാണ്‌. നായയുടെ ശരീരം നിത്യവും ബ്രഷുചെയ്യുന്നുമൂലം അതിന്റെ ത്വക്കിനടിയിലുള്ള രക്തവാഹനികള്‍ പ്രവര്‍ത്തനക്ഷമമാവുകയും നായ വര്‍ധിച്ച ഊര്‍ജ്ജസ്വലത കാട്ടുകയും ചെയ്യും. എല്ലാ നായ്‌ക്കളും വര്‍ഷത്തില്‍ രണ്ടുപ്രാവശ്യം രോമം പൊഴിക്കാറുണ്ട്‌. ഒരിക്കല്‍ ശരീരത്തിലെ നീളമുള്ള രോമമാണ്‌ പൊഴിക്കുന്നതെങ്കില്‍ അടുത്ത തവണ നീളംകുറഞ്ഞ രോമങ്ങളായിരിക്കും പൊഴിക്കുന്നത്‌. കുടിക്കുന്ന കുട്ടികളുള്ള നായ്‌ക്കളും ധാരാളമായി രോമം പൊഴിക്കും.
അല്‍പ്പനേരം കളിക്കാനായി വിട്ടതിനുശേഷം ബ്രഷുചെയ്‌താല്‍ നായ വളരെ സന്തോഷത്തോടെ ഈ പ്രവര്‍ത്തിയില്‍ സഹകരിക്കും. നിത്യവും ബ്രഷുചെയ്യുന്നതു നന്നായി കുളിപ്പിക്കുന്നതിനു തുല്യമാണ്‌. മനുഷ്യരെപ്പോലെ വിയര്‍ക്കാത്ത നായയുടെ ശരീരത്തില്‍ പറ്റിപ്പിടിച്ചിരിക്കുന്ന പൊടിപടലവും ദുര്‍ഗന്ധം ഉണ്ടാക്കുന്ന ചെറിയ രോമങ്ങളും ബ്രഷുചെയ്യുമ്പോള്‍ നീക്കം ചെയ്യാനാവും. മാത്രമല്ല നായയുടെ ശരീരത്തിലെ ദുര്‍ഗന്ധം ഒഴിവാകുകയും ചെയ്യും. ഏതെങ്കിലും വിധത്തില്‍ നായയുടെ രോമങ്ങള്‍ ജടകെട്ടാനിടയായാല്‍ അവ മൂര്‍ച്ചയുള്ള കത്രികകൊണ്ട്‌, ശരീരത്തില്‍ മുറിവുണ്ടാകാത്തവിധം ശ്രദ്ധയോടെ മുറിച്ചു മാറ്റിയിട്ടുവേണം നായയെ ബ്രഷു ചെയ്യാന്‍. അല്ലാത്ത പക്ഷം ബ്രഷു ചെയ്യുമ്പോള്‍ ബ്രഷു നായയുടെ രോമത്തില്‍ ഉടക്കി അതിനു വേദന ഉണ്ടാകുവാനും തിരിച്ചു പ്രതികരിക്കുവാനും സാധ്യതയുണ്ട്‌.
നായയുടെ രോമം മനുഷ്യന്റെ ഉള്ളില്‍ കടന്നാല്‍ അതു പലവിധ രോഗങ്ങള്‍ക്ക്‌ ഇടയാക്കും. അതുകൊണ്ടു നായപരിചരണത്തില്‍ ഏറ്റവുമധികം ശ്രദ്ധിക്കേണ്ട ഒന്നാണു ബ്രഷു ചെയ്യല്‍.
ബ്രഷു ചെയ്യുന്നത്‌ എപ്പോഴും രോമം വളര്‍ന്നു കിടക്കുന്ന ഭാഗത്തേക്കായിരിക്കണം. തലമുതല്‍ തുടങ്ങി താഴോട്ടു ഇടതുംവലതും വശങ്ങള്‍ നന്നായി ബ്രഷു ചെയ്യുക. അതിനുശേഷം നായയുടെ കീഴ്‌ത്താടി മുതല്‍ കഴുത്തിന്‌ അടിവശവും പിന്നീടു തുടയും കൈകാലുകളും അവസാനമായി വാലും ചെവികളും ബ്രഷുചെയ്യുക. നായയുടെ ശരീരം ബ്രഷു ചെയ്യുന്ന സമയത്ത്‌ ശരീരത്തിലുള്ള ചെള്ളും മറ്റുപരാദങ്ങളും കണ്ടെത്തി നശിപ്പിക്കുകയും വേണം. വേനല്‍ക്കാലത്താണ്‌ നായ്‌ക്കളില്‍ പരാദങ്ങളുടെയും ചെള്ളുകളുടെയും ഉപദ്രവം കൂടുതലായി ഉണ്ടാകുന്നത്‌. നായ്‌ക്കുട്ടികളെ ഒരു മാസം കഴിയുമ്പോള്‍ മുതല്‍ ബ്രഷുചെയ്‌തു തുടങ്ങാം. അങ്ങനെ ശീലിപ്പിച്ചാല്‍ നായ്‌ വളര്‍ന്നാലും ഈ പ്രവര്‍ത്തിയില്‍ നന്നായി സഹകരിക്കും. ബ്രഷു ചെയ്യുന്നതിനു മുമ്പായി പന്തോ മറ്റ്‌ കളിക്കോപ്പുകളോ കൊടുത്തു കുറച്ചുനേം നായയെ കളിപ്പിക്കുന്നതു നന്നായിരിക്കും. രോമവളര്‍ച്ച കൂടുതലുള്ള നായ്‌ക്കളുടെ പാദത്തില്‍ രോമം അധികമായി വളര്‍ന്നാല്‍ മുറിവുണ്ടാക്കാതെ അവ മുറിച്ചുമാറ്റണം.
ബലമുള്ള രോമം
അധികമായി വളര്‍ന്നു വരുന്ന രോമം മുറിച്ചു മാറ്റുകയും ദിവസവും ബ്രഷു ചെയ്യുകയും വേണം.
ചുരുണ്ട രോമം
രണ്ടുമാസത്തില്‍ ഒരിക്കല്‍ കുളിപ്പിക്കുകയും അധികമായി വളര്‍ന്നുവരുന്ന രോമം മുറിച്ചു മാറ്റുകയും വേണം.
നീളം കുറഞ്ഞരോമം
ആഴ്‌ചയിലൊരിക്കല്‍ ബ്രഷു ചെയ്‌താല്‍ മതിയാകും
നീളമുള്ള രോമം
അധികമായി വളര്‍ന്നു വരുന്ന രോമം മുറിച്ചുമാറ്റുകയും ദിവസവും ബ്രഷു ചെയ്യുകയും വേണം.
പട്ടുപോലുള്ള രോമം
അധികമായി വളര്‍ന്നു വരുന്ന രോമം മുറിച്ചുമാറ്റുകയും ദിവസവും പ്രഷുചെയ്യുകയും വേണം.
രോമം കുറഞ്ഞ നായ
ദിവസവും കട്ടിയുള്ള തുണി കൊണ്ട്‌ തുടയ്‌ക്കുകയും ആഴ്‌ചയിലൊരിക്കല്‍ ബ്രഷുചെയ്യുകയും വേണം.
നായയുടെ ചെവികള്‍
നായയുടെ അവയവങ്ങളില്‍ പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധ അര്‍ഹിക്കുന്ന മറ്റൊന്നാണ്‌ അവയുടെ ചെവികള്‍. നായ നുസ്സുകള്‍ക്ക്‌ അനുസരിച്ചു ചെവിയുടെ ഘടനയിലും വ്യത്യാസങ്ങള്‍ ഉണ്ട്‌. ഉയര്‍ന്ന ചെവി (Prick), വീണു കിടക്കുന്ന ചെവി (Drop ears), റോസു ചെവി (Rose ears), ബട്ടന്‍ ചെവി (Button ears) കുറച്ച്‌ ഉയര്‍ന്ന ചെവി (Semi prick), വവ്വാല്‍ ചെവി (But ears) എന്നിങ്ങനെ ജനുസ്സുകള്‍ക്കനുസൃതമായി ചെവികളെ തരംതിരിക്കാം. ചിലയിനം നായക്കളുടെ ചെവി മുറിച്ചു ഭംഗികൂട്ടാറുണ്ട്‌. അത്തരത്തില്‍ ഭംഗി കൂട്ടാവുന്ന ഒരു നായായണു ഡോബര്‍മാന്‍. നായയുടെ ചെവിക്കുള്ളില്‍ ചെവിക്കായവും (Ear wax) മറ്റ്‌ അഴുക്കും അടിഞ്ഞുകൂടി പലവിധ രോഗങ്ങളും അസ്വസ്ഥതകളും ഉണ്ടാക്കാറുണ്ട്‌. നായ അവയുടെ കൈകള്‍കൊണ്ട്‌ തുടര്‍ച്ചയായി ചെവി മാന്തുന്നതു കാണുമ്പോള്‍ അതു ചെവിക്കുള്ളിലെ ഏതെങ്കിലും രോഗം മൂലമോ അസ്വസ്ഥത കൊണ്ടോ ആണെന്നു തീര്‍ച്ചയാക്കാം. നിത്യേനയുള്ള പരിചരണം കൊണ്ടു ചെവിക്കുള്ളിലെ പ്രശ്‌നങ്ങള്‍ ഒരു നല്ല പരിധിവരെ അകറ്റിനിര്‍ത്താം. ഇതിനു ചെയ്യേണ്ടത്‌, ചെവിയുടെ ഉള്‍ഭാഗം പൊട്ടാസ്യം പെര്‍മാഗ്‌നറ്റ്‌ ലായനിയില്‍ മുക്കിപ്പിഴിഞ്ഞ തുണികൊണ്ടു നല്ലവണ്ണം തുടച്ചു വൃത്തിയാക്കുകയാണ്‌. ചെവിക്കുള്ളിലുള്ള പരാദങ്ങളെ നശിപ്പിക്കുകയും വേണം. യാതൊരു കാരണവശാലും ചെവിക്കുള്ളില്‍ വെള്ളം പോകുവാനിടയാകരുത്‌. ചെവിയില്‍നിന്നു വെള്ളം ഒലിക്കുകയോ, ദുര്‍ഗന്ധം വമിക്കുകയോ, ചെവിയില്‍ കായവും അഴുക്കും അധികമാകുകയോ ചെയ്‌താല്‍ ഒരു വെറ്ററിനറി ഡോക്‌ടറുടെ സമീപത്തേക്കു നായയെ കൊണ്ടു ചെന്നു ചികില്‍സ തേടണം.
കായവും അഴുക്കും അധികമായിട്ടില്ലെങ്കില്‍ ഒരു ഡോക്‌ടറുടെ നിര്‍ദ്ദേശപ്രകാരം ഹൈഡ്രജന്‍ പെറോക്‌സൈഡ്‌ ഉപയോഗിച്ചു ചെവി വൃത്തിയാക്കാം. ബഡ്‌സ്‌ ഉപയോഗിച്ചു നായയുടെ ചെവി വൃത്തിയാക്കാന്‍ ശ്രമിക്കരുത്‌- പുറത്തേക്കു വരുന്ന ചെവിക്കായം ഉള്ളിലേക്കു വീണ്ടും വീണു പ്രശ്‌നങ്ങള്‍ സൃഷ്‌ടിക്കാം.
നായയുടെ ചെവി മുറിക്കല്‍ (Ear Tapining)
ചിലയിനം നായ്‌ക്കളുടെ ചെവി മുറിച്ച്‌ അവയുടെ ഭംഗി കൂട്ടാറുണ്ട്‌. ഇതിന്‌ ഇയര്‍ ടാപ്പിങ്‌ എന്നു പറയുന്നു. ഡോബര്‍മാന്‍, ബോക്‌സര്‍, ഗ്രേറ്റ്‌ഡേന്‍ ഇവ ഇത്തരത്തില്‍ ചെവിമുറിച്ചു സൗന്ദര്യം വര്‍ധിപ്പിക്കുന്ന ഇനങ്ങളാണ്‌. പിറന്ന്‌ നാല്‍പത്തിയഞ്ചു ദിവസത്തിനും അന്‍പതു ദിവസത്തിനും ഇടയിലാണ്‌ ഇയര്‍ടാപ്പിങ്ങിനു പറ്റിയ ഏറ്റവും നല്ല സമയം. ചെവി മുറിച്ചു ഭംഗി കൂട്ടുന്നതിനു മുമ്പായി നായക്കുട്ടിയുടെ ശാരീരികസ്ഥിതി മെച്ചമാണെന്ന്‌ ഉറപ്പുവരുത്തണം. നായക്കുട്ടിയുടെ വിരയിളക്കിയതും ഡിസ്റ്റബറിനുള്ള വാക്‌സിന്‍ നല്‍കിയതുമായിരിക്കണം. സാധാരണമായി ചെവിയുടെ മൂന്നില്‍ ഒന്നുഭാഗമാണ്‌ മുറിച്ചു മാറ്റുന്നത്‌.
നായയുടെ ചെവി ബലമുള്ള ദണ്ഡുകള്‍ ഉപയോഗിച്ചു ബലമായി ഉയര്‍ത്തിക്കെട്ടിയതും ഭംഗികൂട്ടാറുണ്ട്‌. ചെവികള്‍ക്ക്‌ ഏതെങ്കിലും ഒടിവുകളോ അനാവശ്യ മടക്കുകളോ ഉണ്ടായാലും ഇയര്‍ടാപ്പിങ്‌ ചെയ്യാറുണ്ട്‌. എന്തായാലും പരിശീലനം സിദ്ധിച്ച നല്ലൊരു വെറ്ററിനറി ഡോക്‌ടറുടെ മേല്‍നോട്ടത്തിലേ ഇയര്‍ടാപ്പിങ്‌ നടത്താവൂ.
വാലുമുറിക്കല്‍ (Docking)
നായയുടെ ഭംഗി കൂട്ടുവാനോ, കെന്നല്‍ ക്ലബ്‌ നിയമത്തിന്റെ ഭാഗമായോ ആണ്‌ നായയുടെ വാലു മുറിച്ചു മാറ്റേണ്ടി വരുക. നായയുടെ വാലുമുറിച്ചു മാറ്റുന്നതിനെപ്പറ്റി പല കഥകളും കേള്‍ക്കാറുണ്ടെങ്കിലും അവയൊക്കെ വെറും കഥകളായി മാത്രം കരുതിയാല്‍ മതി.
ജനിച്ചു മൂന്നു ദിവസത്തിനും ഏഴു ദിവസത്തിനും ഇടയില്‍ നായ്‌ക്കുട്ടിയുടെ വാല്‍മുറിക്കണം. ഒരു വിദഗ്‌ധ ഡോക്‌ടറുടെ മേല്‍നോട്ടത്തില്‍തന്നെയാവണം ഇത്‌ ചെയ്യേണ്ടത്‌ ഡോക്‌ടറുടെ മേല്‍നോട്ടത്തില്‍തന്നെയാവണം ഇത്‌ ചെയ്യേണ്ടത്‌ ഡോക്കിങ്ങിന്റെ ഭാഗമായും അതല്ലാതെയും നായയുടെ വാലുമുറിച്ചു മാറ്റേണ്ട സാഹചര്യങ്ങള്‍ ഉണ്ടാകാറുണ്ട്‌. വാലിന്‌ ഒടിവോ ചതവോ സംഭവിക്കുമ്പോഴും രോഗങ്ങള്‍ ഉണ്ടാകുമ്പോഴും ഇങ്ങനെ ചെയ്യാറുണ്ട്‌. നായയുടെ വാലുമുറിച്ചു ഭംഗികൂട്ടുന്നതു സ്വീഡനില്‍ നിരോധിച്ചിരിക്കുകയാണ്‌. `കെന്നല്‍ ക്ലബ്‌ ഓഫ്‌ ഇന്ത്യ'യുടെ നിയമപ്രകാരം ഇന്ത്യയില്‍ ചില ജനുസ്സുകളുടെ വാലു മുറിക്കുന്ന അളവു താഴെകൊടുക്കുന്നു.
റോട്ട്‌വീലര്‍ ശരീരത്തില്‍നിന്നു പൂര്‍ണ്ണമായോ വാലിന്റെ ഒരു കശേരുവോ നിര്‍ത്തി വാലിന്റെ ബാക്കി മുറിച്ചുമാറ്റുന്നു.
കോക്കര്‍ സ്‌പാനിയല്‍ വാലിന്റെ മൂന്നില്‍ ഒന്നുഭാഗം നിര്‍ത്തി ബാക്കി മുറിച്ചുമാറ്റുന്നു.
ഡോബര്‍മാന്‍ ശരീരത്തില്‍നിന്നു രണ്ടോ മൂന്നോ കശേരുക്കള്‍ നിര്‍ത്തി വാലിന്റെ ബാക്കി മുറിച്ചുമാറ്റുന്നു
ബോക്‌സര്‍ വാലിലെ ആദ്യത്തെ രണ്ടു കശേരുക്കള്‍ നിര്‍ത്തി ബാക്കി മുറിച്ചുമാറ്റുന്നു.
പോയിന്റര്‍ വാലിന്റെ ആകെ നീളത്തില്‍ മൂന്നില്‍ ഒന്നുഭാഗം മുറിച്ചുമാറ്റുന്നു
പൂഡില്‍ വാലിന്റെ ആകെ നീളത്തിന്റെ മൂന്നില്‍ രണ്ടുഭാഗം മുറിച്ചുമാറ്റുന്നു
ഐറിഷ്‌ ടെറിയര്‍ വാലിന്റെ നാലില്‍ മൂന്നുഭാഗം നിലനിര്‍ത്തി ബാക്കി മുറിച്ചുമാറ്റുന്നു.
വൈമറൈനര്‍ വാലിന്റെ രണ്ടു കശേരുക്കള്‍ നിലനിര്‍ത്തുന്നു.
ജന്മനാ കാട്ടാടുകളെപ്പോലെ കുറുകിയ വാലുമായി ചില നായ്‌ക്കള്‍ പിറക്കാറുണ്ട്‌ (Old english sheep dog, Schipperke). നാട്ടില്‍ വാലില്ലാതെ കാണുന്ന നായ്‌ക്കളെല്ലാം തന്നെ ഡോക്കിങ്ങിനു വിധേമാക്കിയവയാണ്‌. ചെവികളും വാലും മുറിച്ചു സൗന്ദര്യം വര്‍ധിപ്പിക്കുന്നതു മൃഗസ്‌നേഹികളാരും ഇഷ്‌ടപ്പെടുന്നില്ല. ഭാവിയില്‍ മറ്റു നായ ജനുസ്സുകളിലേക്കും ഈ വിധമുള്ള സൗന്ദര്യബോധം കടന്നുകൂടിയാല്‍ വികലാംഗാരായ നായ്‌ക്കളെയാവും നാം വളര്‍ത്തേണ്ടിവരിക. വാലാട്ടി ചെവി കൂര്‍പ്പിച്ചു ഓടിവരുന്ന കൈസറും ഭൂട്ടോയും ടിപ്പുവും നാട്ടില്‍ ഇല്ലാതാവുകയും ചെയ്യും.
നഖങ്ങള്‍
രണ്ടുമാസത്തില്‍ ഒരിക്കലെങ്കിലും നായയുടെ നഖങ്ങള്‍ പരിശോധിച്ചു വളരുന്ന മുറയ്‌ക്കു മുറിച്ചുമാറ്റേണ്ടതു അത്യാവശ്യമാണ്‌. നായ്‌ക്കള്‍ സ്‌നേഹം പ്രകടിപ്പിക്കാന്‍ യജമാനന്റെയും വീട്ടിലെ മറ്റ്‌ അംഗങ്ങളുടെയും ശരീരത്തില്‍ ചാടിക്കയറുക പതിവാണ്‌. അത്തരം സന്ദര്‍ഭങ്ങളില്‍ നായയുടെ വളര്‍ന്ന നഖങ്ങള്‍ ശരീരത്തില്‍ പോറലുകളോ മുറിവോ ഉണ്ടാക്കുക സ്വാഭാവികമാണ്‌. ഇത്തരത്തിലുള്ള ചെറിയ അപകടങ്ങള്‍ ഒഴിവാക്കാന്‍ നായയുടെ നഖങ്ങള്‍ മുറിച്ചുമാറ്റേണ്ടത്‌ അത്യാവശ്യമാണ്‌. നായയുടെ വിരലുകള്‍ക്കിടയില്‍ പരാദങ്ങളുടെ ശല്യം ഉണ്ടോ എന്നു പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധിക്കണം.
വളര്‍ന്നുനില്‍ക്കുന്ന നഖങ്ങള്‍ മുറിച്ചുമാറ്റുന്നതിനുമുമ്പ്‌ അവ നന്നായി വെള്ളം പുരട്ടി മുദൃവാക്കുക. നഖങ്ങള്‍ മുറിച്ചു മാറ്റുന്നതിന്‌ അതിനായി പ്രത്യേകം തയാര്‍ ചെയ്‌തിട്ടുള്ള `നഖംവെട്ടി' (Nail cutter) തന്നെ ഉപയോഗിക്കുകയാണ്‌ ഉത്തമം. മറ്റെന്തെങ്കിലും മൂര്‍ച്ചയുള്ള ആയുധങ്ങള്‍ ഉപയോഗിച്ചാല്‍ അതു നായയുടെ ശരീരത്തില്‍ മുറിവുണ്ടാക്കാനും നായ തിരിച്ചു പ്രതികരിക്കുവാനും ഇടയാക്കും.
നായ്‌ക്കള്‍ക്ക്‌ കാലിന്റെ പത്തിക്കു അല്‍പ്പം മുകളിലായി ഓരോ നഖങ്ങള്‍ (Due claws) വളര്‍ന്നു വരാറുണ്ട്‌. വളഞ്ഞു വളര്‍ന്നുവരുന്ന ഈ നഖങ്ങള്‍ നായയുടെ ശരീരത്തില്‍ തറച്ചു കയറി മുറിവുകള്‍ ഉണ്ടാവുക സാധാരണമാണ്‌. അതുകൊണ്ട്‌ ജനിച്ചു നാലഞ്ചു ദിവസത്തിനുള്ളില്‍തന്നെ അത്തരം നഖങ്ങള്‍ മുറിച്ചുമാറ്റുന്നതാണ്‌ നല്ലത്‌. പരുപരുത്തതറയില്‍ നടക്കുന്ന നായ്‌ക്കള്‍ക്ക്‌ നഖം വളര്‍ന്നുണ്ടാകുന്ന പ്രശ്‌നങ്ങള്‍ കുറവാണെങ്കിലും വീടിനുള്ളില്‍ മിനുസ്സമുള്ള തറയില്‍ വളരുന്ന നായ്‌ക്കളിലാണ്‌ ഇത്തരം പ്രശ്‌നങ്ങള്‍ അധികമായി കാണുന്നത്‌.
പല്ലുകള്‍
നായയുടെ ആരോഗ്യമുള്ള പല്ലുകള്‍ വൃത്തിയുള്ളവയും ഭംഗിയുള്ളവയും ആയിരിക്കും. എന്നാല്‍ ശ്രദ്ധക്കുറവുകൊണ്ടു നായയുടെ പല്ലുകള്‍ വൃത്തിഹീനമാവും. ക്രമേണ ആരോഗ്യം ക്ഷയിച്ച്‌ നായയ്‌ക്ക്‌ വിവിധ പ്രശ്‌നങ്ങള്‍ സൃഷ്‌ടിക്കുകയും ചെയ്യും.
ജനിക്കുമ്പോള്‍ പല്ലുകള്‍ ഒന്നുംതന്നെയില്ലാത്ത കുട്ടികള്‍ക്കു ഒന്നുരണ്ടു മാസം കൊണ്ടു മുഴുവന്‍ പാല്‍പല്ലുകളും വന്നിരിക്കും. നായക്കുട്ടികളുടെ പല്ലുകള്‍ ഏതാണ്ട്‌ ആറുമാസത്തിനുള്ളില്‍ പൊഴിഞ്ഞുപോവുകയും അതേസ്ഥാനത്തുപകരം പുതിയ പല്ലുകള്‍ മുളച്ചു വരുകയും ചെയ്യും. പല്ലുകള്‍ പൊഴിഞ്ഞുപോയി പുതിയ പല്ലുകള്‍ വരുന്നതിനു തൊട്ടു മുന്‍പുള്ള അസ്വസ്ഥത കൊണ്ടാവാം നായ്‌ക്കുട്ടികള്‍ കല്ലുകടിച്ചു പൊട്ടിക്കുന്നതും, മറ്റു ഖരവസ്‌തുക്കളില്‍ കടിക്കുന്നതും. നായ്‌ക്കുട്ടികള്‍ കല്ലു കടിച്ചുതിന്നുന്നതു പലപ്പോഴും വിരയുടെ ലക്ഷണമായി പറയാറുണ്ടെങ്കിലും അത്‌ എപ്പോഴും ശരിയായിരിക്കണമെന്നില്ല.
മനുഷ്യരുടെ പല്ലുകള്‍ ഉണ്ടാകുന്നതുപോലെതന്നെ നായ്‌ക്കളുടെ പല്ലുകള്‍ക്കും അസുഖങ്ങള്‍ ഉണ്ടാകാറുണ്ട്‌. നായതാടിയില്‍ മാന്തുകയും കീഴ്‌ത്താടി നിലത്ത്‌ അമര്‍ത്തി കരയുകയും ചെയ്യുന്നത്‌ വായിലെ അസുഖങ്ങള്‍ മൂലമുള്ള അസ്വസ്ഥതകള്‍കൊണ്ടാണ്‌.
നായ്‌ക്കള്‍ ജന്മനാ മാംസഭുക്കുകള്‍ ആയതുകൊണ്ട്‌ അവയുടെ പല്ലില്‍ `ടാര്‍ടാര്‍' എന്നൊരു വസ്‌തു അടിഞ്ഞുകൂടാറുണ്ട്‌. ഒരു വെറ്ററിനറി ഡോക്‌ടറുടെ സഹായത്തോടെ അത്‌ നീക്കംചെയ്‌ത്‌ പല്ലുകള്‍ ഭംഗിയുള്ളതാക്കാം. എല്ലും വലിയ മാംസകഷണങ്ങളും കടിച്ചുകീറി തിന്നുന്ന നായ്‌ക്കളുടെ പല്ലുകള്‍ ഒരു പരിധിവരെ വൃത്തിയുള്ളതായിരിക്കും. ഇളകിയതും ക്ഷതം സംഭവിച്ചതുമായ പല്ലുകള്‍ ഒരു വെറ്ററിനറി ഡോക്‌ടരുടെ സഹായത്തോടെ പറിച്ചുമാറ്റണം.
കണ്ണുകള്‍ (Eyes)
വളരെ ശ്രദ്ധയോടും സൂക്ഷ്‌മതയോടും പരിചരിക്കേണ്ട നായയുടെ മറ്റൊരു പ്രധാന അവയവമാണ്‌ കണ്ണുകള്‍. നായ്‌ക്കുട്ടി ജനിച്ചു പതിനഞ്ചു ദിവസത്തിനുള്ളില്‍ കണ്ണുകള്‍ തുറക്കും. ഉന്മേഷമില്ലാത്ത ഉറക്കം തൂങ്ങിയ കണ്ണുകളുള്ള ഒരു നായ എത്ര നല്ല ജനുസ്സായാലും ഒട്ടും ആകര്‍ഷണീയമായിരിക്കില്ല.
കണ്ണുകളില്‍നിന്ന്‌ സ്രവങ്ങള്‍ (Discharges) ഉണ്ടാകുന്നതും തുടര്‍ച്ചയായി കണ്ണുകള്‍ അടച്ചുതുറക്കുന്നതും നായയുടെ അനാരോഗ്യത്തെയാണു കാണിക്കുന്നത്‌. ഇത്തരം അവസരങ്ങളില്‍ നായ്‌ക്കളുടെ കണ്ണുകള്‍ ദിവസവും മൂന്നു നാലുപ്രാവശ്യം തിളപ്പിച്ചാറിച്ച ബോറിക്‌ ലോഷനിലോ ഡോക്‌ടര്‍ നിര്‍ദ്ദേശിക്കുന്ന മറ്റ്‌ ഏതെങ്കിലും ലോഷനിലോ കഴുകുന്നതു നന്നായിരിക്കും.
കണ്ണിനോ, കണ്ണിനു ചുറ്റുമുള്ള സ്ഥലത്തോ മറ്റുള്ള നായ്‌ക്കളുടെ കടിമൂലമോ മറ്റോ മുറിവുണ്ടായാല്‍ എത്രയും വേഗം ഡോക്‌ടറുടെ വിദഗ്‌ധ ചികില്‍സ തേടണം.
നായയുടെ വായ കെട്ടുന്നവിധം
1. നായയുടെ ഉപദ്രവത്തില്‍നിന്നു രക്ഷനേടുന്നതിന്‌ അതിന്റെ വായ കെട്ടുന്നത്‌ എങ്ങനെ എന്ന്‌ അറിഞ്ഞിരിക്കുന്നതു നന്നായിരിക്കും.
2. നായയുടെ വളര്‍ച്ചയുടെ വിവിധ ഘട്ടങ്ങളില്‍ പലപ്പോഴും ഇത്തരം സാഹചര്യം ഉണ്ടാവാം.
3. ഉദാഹരണമായി വാക്‌സിനേഷന്‍ കൊടുക്കുമ്പോഴും അപകടത്തില്‍പെട്ടവയെ പരിചരിക്കുമ്പോഴും ഇത്‌ ആവശ്യമായിത്തീരും.
4. ഇത്തരം സന്ദര്‍ഭങ്ങളില്‍ നായയെ പരിചരിക്കുമ്പോള്‍ നിങ്ങളുടെ സഹായത്തിന്‌ അപരിചിതരുടെയും സാന്നിധ്യവും അനിവാര്യമായിത്തീരാറുണ്ട്‌.
5. അപ്പോള്‍ ഒരു മുന്‍കരുതലെന്ന നിലയില്‍ നായയുടെ വായ കെട്ടുന്നതാണ്‌ നല്ലത്‌.
6. ഇന്നു വിപണിയില്‍ ലഭിക്കുന്ന മൗത്ത്‌ഗാര്‍ഡുകള്‍ നായയുടെ വായ കെട്ടുന്നതിനു പൊതുവെ ഉപകരിക്കാമെങ്കിലും ചില അടിയന്തിരഘട്ടങ്ങളില്‍ ഇവ പറ്റിയെന്നു വരില്ല. അത്തരം സന്ദര്‍ഭങ്ങളില്‍ ബലവും നല്ല നീളവുമുള്ള ഒരു ചരടു തന്നെയാണ്‌ ഉത്തമം. ചരടിന്റെ മധ്യഭാഗത്തായി നായയുടെ കീഴ്‌ത്താടിയും മേല്‍ത്താടിയും കടക്കത്തക്കവിധം ചരടില്‍തന്നെ ഒരു വളയവും അതില്‍ ഒരു കുടുക്കും ഉണ്ടാക്കുക. നായയുടെ മുഖം വളയത്തില്‍ കടത്തി കെട്ടു കീഴ്‌ത്താടിയുടെ അടിവശത്തായി വരത്തക്കവിധം വലിച്ചുമുറുക്കുക. ചരടിന്റെ രണ്ടറ്റവും പിന്നിലേക്ക്‌ എടുത്തു ചെവിയുടെ പുറകിലായി ബലത്തില്‍ കെട്ടിയിടാം. നായ്‌ക്കളുടെ കടിയില്‍നിന്നുള്ള രക്ഷയ്‌ക്ക്‌ വായ്‌ കെട്ടിയാലും, കൈകാലുകള്‍ ബലമായി കൂട്ടിപ്പിടിച്ചാവണം അവയെ കൈകാര്യം ചെയ്യാന്‍. അല്ലാത്തപക്ഷം നായ മാന്തി ശരീരത്തില്‍ മുറിവുകള്‍ ഉണ്ടാക്കാം. വായിലേക്കു മരുന്നു നേരിട്ടു കൊടുക്കാന്‍ പ്രയാസമുണ്ടെങ്കില്‍ കെട്ടിയ വായയുടെ വശങ്ങളിലൂടെ മരുന്ന്‌ ഒഴിച്ചുകൊടുത്തു തൊണ്ടയില്‍ പതിയെ തടവിയാല്‍ നായ്‌ തനിയെ മരുന്ന്‌ ഇറക്കിക്കൊള്ളും.
മരുന്നുകൊടുക്കുന്നവിധം
അസുഖം വരുമ്പോഴും, തനിയെ മരുന്നു കഴിക്കാന്‍ പറ്റാത്ത പ്രായമായ അവസ്ഥയിലും നായയ്‌ക്ക്‌ എങ്ങനെ മരുന്നു കൊടുക്കാമെന്ന്‌ അറിഞ്ഞിരിക്കേണ്ടതുണ്ട്‌. നായ കുട്ടിയായിരിക്കുമ്പോള്‍തന്നെ വായില്‍ ഗുളികളും ദ്രവരൂപത്തിലുള്ള മരുന്നുകളും ഒഴിച്ചുകൊടുത്തു ശീലിപ്പിക്കുന്നതു നന്നായിരിക്കും.
മരുന്നുകൊടുക്കുന്നതിനു മുന്‍പായി നായ്‌ക്കുട്ടിയുടെ വായില്‍ ഏതെങ്കിലും മധുരമുള്ള ആഹാരസാധനങ്ങള്‍വെച്ചു കൊടുക്കണം. അതിനുശേഷം സാവാധാനത്തില്‍ നായയുടെ കീഴ്‌ത്താടി ഇടതുക്കൊണ്ട്‌ അല്‍പം അകത്തി ആഹാരസാധനം വലതുകൈകൊണ്ടു നായയുടെ വായില്‍വെച്ചു ചൂണ്ടുവിരല്‍കൊണ്ട്‌ അകത്തേക്കു തള്ളുക. ഇങ്ങനെ പലതവണ ആവര്‍ത്തിക്കുമ്പോള്‍ നിര്‍ബന്ധം കൂടാതെതന്നെ നായ അതിനു തയാറായിക്കൊള്ളും. അതിനുശേഷം ആദ്യം ആഹാരസാധനവും പിന്നീടു മരുന്നും, വീണ്ടും ആഹാരസാധനവും കൊടുക്കുക. ശീലിച്ചു കഴിഞ്ഞാല്‍ മരുന്നു കൊടുക്കുന്നതിനുമുമ്പ്‌ ആഹാരസാധനങ്ങള്‍ നായയ്‌ക്ക്‌ നിര്‍ബന്ധമുള്ള കാര്യമല്ലാതായി മാറും.
നായ്‌ക്കുട്ടിയെ എടുക്കുന്നവിധം
നായ്‌ക്കുട്ടികളോടു ചെയ്യുന്ന പൊറുക്കാനാവാത്ത ദ്രോഹമാണ്‌ അവയെ നിലത്തുനിന്നും കൈകളില്‍ ഉയര്‍ത്തുന്ന വിവിധരീതികള്‍. നായ്‌ക്കുട്ടിയെ കാലിലോ, വാലിലോ ചെവിയിലോ പിടിച്ച്‌ ഉയര്‍ത്തുന്നതും, കഴുത്തിലെ തൊലിയില്‍ പിടിച്ച്‌ ഉയര്‍ത്തുന്നതും തെറ്റായ രീതികള്‍ തന്നെയാണ്‌. ശരീരഭാരം മുഴുവന്‍ കൈകളില്‍ വരത്തക്കവിധം നായ്‌ക്കുട്ടിയുടെ ഉദരത്തിനടിയിലൂടെ കൈപ്പത്തി കടത്തി, അതു മറിഞ്ഞു വീഴത്തവിധം ശരീരത്തോട്‌ ചേര്‍ത്തുതന്നെ പിടിച്ചുവേണം നായ്‌ക്കുട്ടിയെ കൈയില്‍ എടുക്കാന്‍.
പ്രതിരോധകുത്തിവയ്‌പുകള്‍
നായയുടെ പരിചരണത്തില്‍ ശ്രദ്ധിക്കേണ്ട മറ്റൊരു കാര്യമാണ്‌ അവയ്‌ക്കുള്ള പ്രതിരോധകുത്തിവയ്‌പുകള്‍ കൃത്യമായി നല്‍കുകയെന്നത്‌. നായ്‌കള്‍ക്ക്‌ പിടിപെടാവുന്ന അനവധി രോഗങ്ങളും നായയില്‍നിന്നു മനുഷ്യരിലേക്കു സംക്രമിക്കുന്ന അസഖ്യം രോഗങ്ങളും ഉള്ളതുകൊണ്ടു കുത്തിവയ്‌പുകള്‍ കൃത്യസമയത്തുതന്നെ എടുക്കാന്‍ ശ്രദ്ധിക്കണം. പ്രതിരോധ കുത്തിവയ്‌പുകള്‍ക്കുമുമ്പായി നായയുടെ വിരയിളക്കേണ്ടത്‌ ആവശ്യമാണ്‌. രോഗാവസ്ഥയില്‍ കഴിയുന്ന നായയെ രോഗം ഭേദമായതിനുശേഷം പ്രതിരോധ കുത്തിവയ്‌പുകള്‍ എടുത്താല്‍ മതിയാകും.
കഴുത്തില്‍ തുടല്‍ ഇടുന്ന രീതി
നല്ല രീതിയില്‍ പരിശീലനം സിദ്ധിച്ച ഒരു നായയെ ചങ്ങലയില്‍ ബന്ധിക്കേണ്ട കാര്യമില്ല. ഇവയ്‌ക്ക്‌ കഴുത്തില്‍ ഒരു കണ്‍ട്രോളിങ്‌ ചെയിന്‍ ആണ്‌ നന്ന്‌. കണ്‍ട്രോളിങ്‌ ചെയിനില്‍ ലീഷ്‌ ഘടിപ്പിച്ചു നായയെ ഇഷ്‌ടാനുസരണം നിയന്ത്രിക്കാവുന്നതാണ്‌. ലീഷില്‍ വലിച്ചാല്‍ കഴുത്തില്‍ ചെയിന്‍ മുറുകുന്നതുകൊണ്ടു നായയുടെ ചലനങ്ങള്‍ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുന്നു. വലിവ്‌ അയയുമ്പോള്‍ നായ വീണ്ടും പ്രവര്‍ത്തന നിരതനാവുകയും ചെയ്യും.
അഞ്ചുമാസത്തിനുശേഷം മാത്രമേ ചെയിനുകള്‍ സ്ഥിരമായി ഉപയോഗിക്കാവൂ. കഴുത്തില്‍ ചെയിനോ, ബല്‍റ്റോ ആദ്യമായി ഇടേണ്ടിവരുന്ന ഒരു നായ്‌ക്കുട്ടി അകാരണമായി ഭയപ്പെടുകയും നിഷേധാര്‍ത്ഥത്തില്‍ പെരുമാറുകയും ചെയ്യാം. ഇത്തരം സന്ദര്‍ഭങ്ങളില്‍ നായ്‌ക്കുട്ടിയെ തല്ലാനോ വഴക്കുപറയാനോ മുതിരരുത്‌. കഴുത്തില്‍ `ചെയിന്‍' ബന്ധിച്ചിട്ട്‌ അല്‍പ്പസമയം നായ്‌ക്കുട്ടിയെ സ്വന്ത്രമായി വിടുക. അതിനുശേഷം തുടലില്‍ പിടിച്ചുകൊണ്ട്‌ കുറേദൂരം അതിന്റെ ഇഷ്‌ടത്തിനു നടക്കാന്‍ അനുവദിക്കുക. ഇതിനിടിയില്‍ നായ്‌ക്കുട്ടിക്ക്‌ ഇഷ്‌ടമുള്ള ഏതെങ്കിലും ആഹാരം കൊടുക്കാനും മറക്കരുത്‌. ഇത്തരത്തില്‍ പല ദിവസം ആവര്‍ത്തിക്കുമ്പോള്‍ കഴുത്തില്‍ കിടക്കുന്ന തുടലിനോടുള്ള ഭയം മാറുകയും നായ്‌ക്കുട്ടി ശാന്തനായിത്തീരുകയും ചെയ്യും.
കൂടിനുള്ളില്‍ വളര്‍ത്തുന്ന നായ്‌ക്കളെ പുറത്തു കൊണ്ടുപോകുമ്പോള്‍ ചോക്ക്‌ ചെയിനും, ലീഷും ഉപയോഗിക്കുന്നതാണു നല്ലത്‌. ഇവ വാങ്ങുമ്പോള്‍ ഗുണനിലവാരത്തിനു വിലയേക്കാള്‍ മുന്‍ഗണന നല്‍കുക.
ചില നായ്‌ക്കുട്ടികള്‍ക്കു എത്ര പോഷകസമ്പുഷ്‌ടമായ ആഹാരം കൊടുത്താലും വളര്‍ച്ച മുരടിച്ചു അലസനായി ഏതെങ്കിലും ഒരു മൂലയില്‍ കിടക്കുന്നതു കാണാം. അവയുടെ ഉദരത്തില്‍ വളര്‍ന്നു പെരുകിയിട്ടുള്ള വിരകളായിരിക്കാം ഒരു പക്ഷേ, അതിനു കാരണം. ശരീരം മെലിയുക, വൃത്തികെട്ട സാധനങ്ങള്‍ തിന്നുവാനുള്ള പ്രവണത കാണിക്കുക, രോമം എഴുന്നുനില്‍ക്കുക, ആവശ്യത്തിലധികം വെള്ളം കുടിക്കുക, പരവേശം കാണിക്കുക, ഭക്ഷണത്തിനുശേഷം വയര്‍ രണ്ടുവശങ്ങളിലേക്കും ചാടിക്കിടക്കുക, ഭക്ഷണത്തോടു മടികാണിക്കുക ഇവയെല്ലാം വിരയുള്ളതിന്റെ ലക്ഷണങ്ങളാണ്‌. നായ്‌ക്കളില്‍ ഉണ്ടാകുന്ന ചില വിരകള്‍ മനുഷ്യര്‍ക്കും രോഗങ്ങള്‍ ഉണ്ടാക്കുന്നവയാണ്‌. അതുകൊണ്ടു കുട്ടികള്‍ നായ്‌ക്കളെ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതു നിരുല്‍സാഹപ്പെടുത്തേണ്ടതാണ്‌.
ഈ വിഭാഗത്തിലെ കൂടുതല്‍ അറിവുകള്‍
