പശു :മൊത്തദഹ്യപോഷകങ്ങള്‍
കഴിക്കുന്ന ആഹാരത്തില്‍, ദഹിച്ച്‌ ശരീരത്തില്‍ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുവാന്‍ കഴിവുള്ള അംശത്തെ `ദഹ്യപോഷകങ്ങള്‍' എന്നു പറയുന്നു. ഇതില്‍ ദഹ്യ മാംസ്യവും കൊഴുപ്പും നാരും അടങ്ങിയിരിക്കണം. ഗുരുത്വാഹാരങ്ങളില്‍ ദഹ്യപോഷകങ്ങള്‍ കൂടുതല്‍ അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്‌. ഇളം പുല്ലിലും പയറുവര്‍ഗചെടികളിലും ദഹ്യപോഷകങ്ങള്‍ ധാരാളം അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്‌.
വെള്ളം
കാലികളുടെ ദഹനക്രിയ ശരിയാക്കുന്നതിനും ഭക്ഷണസാധനങ്ങളിലെ പോഷകാംശങ്ങള്‍ ശരീരത്തിന്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിലെത്തിക്കുന്നതിനും ശരീരത്തിന്റെ ചൂട്‌ ക്രമീകരിക്കുന്നതിനും വെള്ളം അത്യാവശ്യമാണ്‌. ദേഹത്തിലുണ്ടാകുന്ന വര്‍ജ്ജ്യവസ്‌തുക്കളെ ഇല്ലാതാക്കുന്നതിനും വെള്ളം സഹായിക്കുന്നു. പശുക്കള്‍ക്ക്‌ ആവശ്യപ്പെടുമ്പോള്‍ കുടിക്കത്തക്കവിധം ശുദ്ധജലം സംഭരിച്ചിരിക്കണം. ഒരു സാധാരണ പശുവിന്‌ 60 ലിറ്റര്‍ വെള്ളം ദിവസേന ആവശ്യമാണ്‌. കറവപ്പശുക്കള്‍ക്ക്‌ ഇതിനു പുറമേ 1ലിറ്റര്‍ പാലിന്‌ 3 ലിറ്റര്‍ വെള്ളം എന്ന കണക്കിന്‌ കൊടുക്കേണ്ടതാണ്‌. ജോലി ചെയ്യുന്ന കാലികള്‍ക്ക്‌ അവയുടെ പ്രവര്‍ത്തനശേഷി വര്‍ധിക്കുന്നതിനും കൂടുതല്‍ വെള്ളം കൊടുക്കേണ്ടതാണ്‌. ഉഷ്‌ണകാലങ്ങളില്‍ കാലികള്‍ക്ക്‌ കൂടുതല്‍ വെള്ളം ആവശ്യമാണ്‌. മൃഗങ്ങള്‍ ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്ന വെള്ളം 100%വും ദേഹത്തിലേക്ക്‌ ആഗീരണം ചെയ്യപ്പെടുന്നു. ആരോഗ്യമുള്ള പശുവിന്റെ ദേഹത്തില്‍ 50% വെള്ളത്തിന്റെ അംശമാണുള്ളത്‌. മൃഗങ്ങള്‍ക്ക്‌ ആഹാരം കൂടാതെ കുറേക്കാലം ജീവിക്കുവാന്‍ കഴിയും. പക്ഷേ, വെള്ളം കൂടാതെ ജീവിക്കുവാന്‍ സാധ്യമല്ല. കാലികള്‍ക്കു വെള്ളം കൊടുക്കുന്ന പാത്രങ്ങള്‍ ശുചിത്വമുള്ളതായിരിക്കുന്നതിന്‌ പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതാണ്‌.
ഖനിജങ്ങള്‍ (ധാതുക്കള്‍)
കാല്‍സ്യം, ഫോസ്‌ഫറസ്‌, സോഡിയം, പൊട്ടാസ്യം, മഗ്നീഷ്യം, ക്ലോറിന്‍, സള്‍ഫര്‍ എന്നിവ ആഹാരത്തില്‍ അടങ്ങിയിരിക്കേണ്ട പ്രധാന ഖനിജ പദാര്‍ത്ഥങ്ങളാണ്‌. പ്രായപൂര്‍ത്തിയായ ഒരു മൃഗത്തിന്റെ ദേഹത്തില്‍ 4.5 % ധാതുലവണങ്ങള്‍ ഉണ്ടാകും. ധാതുലവണങ്ങള്‍ കന്നുകാലികളുടെ അസ്ഥിവ്യൂഹത്തിന്റെയും പല്ലുകളുടെയും ശരിയായ വളര്‍ച്ചയ്‌ക്കും അവയുടെ തേയ്‌മാനം പരിഹരിക്കുന്നതിനും അവയവങ്ങളുടെ ശരിയായ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്കും ആവശ്യമാണ്‌. കന്നുകാലികള്‍ക്കാവശ്യമായ ധാതുക്കള്‍, കാല്‍സ്യം, സോഡിയം, ഭാവകം, മഗ്നീഷ്യം, അയോഡിന്‍, ചെമ്പ്‌, ഇരുമ്പ്‌, കോബോള്‍ട്ട്‌ മുതലയാവയാകുന്നു. ഇവയടങ്ങിയ ആഹാരസാധനങ്ങള്‍ ചെനയുള്ള പശുക്കള്‍ക്കും, കറവപ്പശുക്കള്‍ക്കും, കിടാക്കള്‍ക്കും ശരിയായ തോതില്‍ കൊടുക്കേണ്ടതാണ്‌. സമീകൃതാഹാരത്തില്‍ ധാതുപദാര്‍ത്ഥ മിശ്രിതം കലര്‍ത്തുന്നതുകൊണ്ട്‌ മൃഗങ്ങള്‍ക്കു വേണ്ടത്ര ധാതുലവണങ്ങള്‍ ലഭിക്കുന്നു. ഇവയ്‌ക്കു പുറമേ കറിയുപ്പും ആഹാരത്തില്‍ ചേര്‍ക്കേണ്ടതാണ്‌.
പ്രായപൂര്‍ത്തിയായ ഒരു പശുവിന്‌ ദിവസം 10-12ഗ്രാം ഫോസ്‌ഫറസ്‌ സാധാരണ ശാരീരിക പ്രവര്‍ത്തനത്തിന്‌ ആവശ്യമാണ്‌. എന്നാല്‍ കറവപ്പശുവിന്‌ ഈ അളവില്‍ വളരെ കൂടുതല്‍ ആവശ്യമുണ്ട്‌. മാംസ്യം കൂടുതലുള്ള ആഹാരസാധനങ്ങളില്‍ ഫോസ്‌ഫറസ്‌ വളരെ ഉണ്ടായിരിക്കും. അതിനാല്‍ അത്തരം ആഹാരസാധനങ്ങള്‍ സുലഭമായി കൊടുക്കേണ്ടതാണ്‌.
കാല്‍സ്യത്തിന്റെ കുറവുകൊണ്ട്‌ പാല്‍പ്പനി വന്നു നല്ല കറവപ്പശുക്കള്‍ ചാകാറുണ്ട്‌. ധാതുക്കളുടെ കുറവ്‌ വന്ധ്യതയ്‌ക്കും കാരണമാകുന്നു. അതിനാല്‍ കാലിത്തീറ്റയോടൊപ്പം ധാതുക്കള്‍ പ്രത്യേകമായി കൊടുക്കണം. പല പേരിലുള്ള ധാതുമിശ്രിതങ്ങള്‍ ഇന്നു വിപണിയില്‍ ലഭ്യമാണ്‌. കറിയുപ്പില്‍നിന്നും ചില ധാതുക്കള്‍ (അയഡിന്‍) പശുക്കള്‍ക്കു ലഭിക്കുന്നു.
വിറ്റാമിനുകള്‍
വിറ്റാമിന്‍ എ,ഡി എന്നിവ കിടാക്കളുടെ ശാരീരികാവയവങ്ങളുടെ ശരിയായ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്കും ആരോഗ്യസംരക്ഷണത്തിനും ക്രമമായ വളര്‍ച്ചയ്‌ക്കും അത്യാവശ്യമാണ്‌. `എ' ജീവകം പച്ചപ്പുല്ലില്‍ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നതിനാല്‍ കാലികള്‍ക്കു ധാരാളം പച്ചപ്പുല്ലുകള്‍ കൊടുക്കേണ്ടതും ഡി. ജീവകം ലഭിക്കാന്‍ സൂര്യപ്രകാശം ഏല്‍ക്കത്തക്കവിധത്തില്‍ അവയെ തുറന്ന സ്ഥലത്തു വിടേണ്ടതുമാണ്‌.
വിറ്റാമിന്‍ `എ'യുടെ അപര്യാപ്‌തത നിമിത്തം പശുക്കളില്‍ ഗര്‍ഭോല്‍പ്പാദനം നടക്കാതെ വരാറുണ്ട്‌. അപ്രകാരമുള്ള പശുക്കള്‍ക്ക്‌ കൃത്രിമമായി നിര്‍മിച്ച ജീവകങ്ങള്‍ (Vit.A. 20000-30000 1u) കൊടുക്കാവുന്നതാണ്‌.
സാധാരണയായി പച്ചപ്പുല്ല്‌ കൂടുതല്‍ കൊടുക്കുന്ന പശുക്കള്‍ക്ക്‌ വിറ്റാമിന്‍ `എ'യുടെ അഭാവം ഉണ്ടാകുകയില്ല. കാരണം, പച്ചപ്പുല്ലില്‍ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന കരോട്ടിന്‍ എന്ന ഘടകം പശുക്കളുടെ ദഹനേന്ദ്രിയത്തില്‍വെച്ച്‌ വിറ്റാമിന്‍ `എ'യായി മാറ്റപ്പെടുന്നു എന്നുള്ളതാണ്‌. വിറ്റാമിന്റെ കുറവുകൊണ്ട്‌ ചെന പിടിക്കാനും താമസിക്കും. ഇളം പുല്ലുള്ള കാലങ്ങളില്‍ പശുക്കള്‍ അധികം മദിയില്‍ വരാറുള്ളത്‌ അതുകൊണ്ടാണ്‌. വിറ്റാമിന്‍ ഡി ലഭിക്കുന്നതിനായി മൃഗങ്ങളെ രാവിലത്തെയും വൈകുന്നേരത്തെയും ഇളംവെയില്‍ കൊള്ളാനനുവദിക്കണം.
ഈ വിഭാഗത്തിലെ കൂടുതല്‍ അറിവുകള്‍
